Στρες και Κρίσεις Πανικού

Συχνά οι κρίσεις πανικού συνδέονται αποκλειστικά με το άγχος, παραγκωνίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον πραγματικό λόγο εμφάνισης τους, ο οποίος σχετίζεται με το στρες και πιο συγκεκριμένα με την έκθεση του ατόμου σε στρεσογόνες καταστάσεις, καθώς και συναισθήματα που επίσης ακολουθούν, εξαιτίας της επαναληψιμότητας των επεισοδίων κρίσης, για διάστημα μεγαλύτερο από ένα μήνα, όπως είναι για παράδειγμα ο φόβος και η έντονη θλίψη.

Στρεσογόνος παράγοντας ή αλλιώς distress κατάσταση αποτελεί οποιαδήποτε μορφή πίεσης σωματικής ή ψυχολογικής, κατά την οποία το άτομο πιστεύει ότι αδυνατεί να ανταπεξέλθει και αισθάνεται ότι οι δυνάμεις του δεν επαρκούν, με στόχο να την διαχειριστούν αποτελεσματικά. Ο διαχωρισμός του στρεσογόνου ερεθίσματος από το άγχος είναι σημαντικός, προκειμένου το άτομο να καταφέρει να εντοπίσει τους πραγματικούς λόγους πυροδότησης και εμφάνισης της διαταραχής, αφού είναι πολύ συχνή η αίσθηση του ατόμου ότι παλεύει μ' έναν αόρατο εχθρό, ειδικά μετά το πρώτο επεισόδιο εμφάνισής της, όταν και καταφεύγει τις περισσότερες φορές στο πλησιέστερο νοσοκομείο, προκειμένου να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες, αλλά και για να προβεί σε μία σειρά ιατρικών εξετάσεων, οι οποίες αναμένει να νοηματοδοτήσουν τα σωματικά συμπτώματα που βίωσε. Συνήθως όμως, τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων δεν εντοπίζουν κάποιο οργανικό πρόβλημα, γεγονός που δημιουργεί με τη σειρά τους ένα νέο στρεσογόνο παράγοντα, ο οποίος οξύνει την ήδη υπάρχουσα κατάσταση, αφού το άτομο εξακολουθεί να έχει πολλές απορίες ως προς την αιτία των σωματικών συμπτωμάτων που εμφάνισε και με τα οποία ήρθε αντιμέτωπος.

Τι θα συμβεί όμως όταν το άτομο έρθει σε επαφή με ένα στρεσογόνο ερέθισμα, στο οποίο αισθανθεί ότι δεν τα καταφέρνει και πως φτάνει στη διαταραχή πανικού; Σε πρώτη φάση, αυτό που συνήθως συμβαίνει, είναι να πιέζει τον εαυτό του περισσότερο είτε σωματικά , είτε ψυχολογικά, με την πίστη ότι θα καταφέρει να ανταπεξέλθει. Σ' αυτό ακριβώς το χρονικό σημείο ξεκινάει η distress κατάσταση, οργανικά-σωματικά το άτομο παράγει αδρεναλίνη, νορεπινεφρίνη, σεροτονίνη, κορτιζόλη, ντοπαμίνη, ορμόνες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την εγρήγορση του ανθρώπινου σώματος, όταν υπάρχει πραγματική απειλή ή όταν το άτομο νοηματοδοτεί ένα ερέθισμα ως απειλή, προκειμένου να καταφέρει να επιβιώσει έναντι αυτού. Τα σωματικά συμπτώματα που ακολουθούν λόγω της ορμονικής δραστηριότητας που περιγράφεται παραπάνω, είναι ταχυκαρδίες, γαστρική δυσφορία, εντερικές ενοχλήσεις, μυϊκή ένταση, κράμπες, τρέμουλο, εξάψεις, εφίδρωση κ.α., τα οποία στη συνέχεια παρερμηνεύονται περαιτέρω γνωσιακά, για παράδειγμα το άτομο σκέφτεται "κάτι παθαίνω", "αισθάνομαι ότι θα πεθάνω", " θα λιποθυμήσω", με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέοι φαύλοι κύκλοι σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων (περισσότερες φοβίες και άγχος), αδυνατώντας το άτομο να κατανοήσει ότι το δικό του ψυχολογικό στρες είναι αποτέλεσμα των δικών του γνωσιακών στρεβλώσεων, οι οποίες με τη σειρά τους δημιουργούν εκ νέου σωματικό στρες και σωματικά συμπτώματα, τα οποία πάλι με τη σειρά τους οδηγούν σε νέες γνωσιακές στρεβλώσεις, το περιεχόμενο των οποίων έχει αλλάξει, έπειτα από αρκετά επεισόδια κρίσεων πανικού, με το άτομο να ενστερνίζεται πεποιθήσεις ανικανότητας και ευαλωτότητας, με αποτέλεσμα να καταλήγει στην υιοθέτηση συμπεριφορών ασφαλείας στην προσπάθεια του να μην ζήσει ξανά ένα νέο επεισόδιο, το οποίο θα το ματαιώσει, επιλέγοντας συνήθως την απόσυρση και την αποφυγή π.χ. να μην ξαναπάω στο μέρος που έπαθα την πρώτη κρίση ή να μην βγω από το σπίτι, επειδή είναι πιθανό ότι θα το πάθω στο δρόμο και θα είμαι αβοήθητος/-η.

Οι συμπεριφορές αυτές λοιπόν, στην πραγματικότητα λειτουργούν ενισχυτικά, ενώ αποτελούν και παράγοντες διαιώνισης της διαταραχής, δημιουργώντας περαιτέρω φοβίες, οι οποίες περιορίζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου σε επίπεδο καθημερινότητας, αφού αρχίζει πλέον να απομονώνεται κοινωνικά, καθώς και να μην αποδίδει εργασιακά και να οδηγείται σταδιακά από τη ματαίωση και τη θλίψη ακόμα και σε καταθλιπτικά επεισόδια.

Θεραπευτικά λοιπόν, η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία θεωρείται θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού, εστιάζοντας αρχικά στη ψυχοεκπαίδευση του θεραπευόμενου για την διαταραχή των κρίσεων πανικού, με σκοπό να κατανοήσει τους φαύλους κύκλους που δημιουργεί σε σωματικό και ψυχολογικό-γνωσιακό επίπεδο, ενώ στη συνέχεια δίνεται βαρύτητα στον εντοπισμό όλων εκείνων των γνωσιών και των πεποιθήσεων που τον οδήγησαν στην κατάσταση της διαταραχής πανικού, με σκοπό να αμφισβητηθούν και να αναπλαισιωθούν.